۶ اسفند زادروز هوشنگ ابتهاج شاعر کم‌همتای ایرانی و مصنف «تو ای پری کجایی»

هنگامی که خانه اش را خرید، درخت ارغوان کهنسالی در خانه ریشه دوانده بود که تا خشک شدن، چند برگ بیشتر فاصله نداشت. گفتند درخت را قطع کن اما «ابتهاج» به «ارغوان» تولد دوباره بخشید و پر برگ و بارش کرد.

«امیر هوشنگ ابتهاج» در روز یکشنبه، ششم اسفند ۱۳۰۶ در رشت متولد شد، وی اولین فرزند «میرزا آقا خان ابتهاج» و «فاطمه رفعت» و تنها پسر یک خانواده ۴ فرزندی بود. پدرش «آقاخان ابتهاج» از مردان سرشناس رشت و مدتی رئیس بیمارستان پور سینای این شهر بود.

«هوشنگ ابتهاج» شروع تحصیل و ادامه تحصیلات ابتدایی و بخشی از تحصیلات دبیرستانی در مدارس عنصری، قاآنی، لقمان و شاهپور در شهر رشت سپری کرد و بعد برای کلاس پنجم متوسطه در دبیرستان تمدن تهران مشغول به تحصیل شد.

در جوانی دلباخته دختری به ارمنی به نام «گالیا» شد. که در رشت ساکن بود و این عشق دوران جوانی دست‌مایه اشعار عاشقانه‌ای شد که در آن ایام سرود. بعدها که ایران غرق خون‌ریزی و جنگ و بحران شد، «ابتهاج» شعری به نام «دیرست گالیا…» با اشاره به‌همان روابط عاشقانه‌اش در گیرودار مسائل سیاسی سرود.

به راه غزل های عاشقانه

«هوشنگ ابتهاج» در سال ۱۳۱۸ با موسیقی و سرودن شعر آشنا شد. وی در آغاز، همچون «شهریار»، چندی کوشید تا به راه «نیما» برود؛ اما، نگرش مدرن و اجتماعی شعر نیما، به ویژه پس از سرایش «ققنوس»، با طبع او که اساساً شاعری غزل سرا بود؛،همخوانی نداشت. پس راه خود را که همان سرودن غزل بود، دنبال کرد.

اولین مجموعه شعر «سایه» در سال ۱۳۲۵ با نام «نخستین نغمه‌ها» منتشر شد که سبکی کلاسیک دارد.

«سایه» در سال ۱۳۴۶ به اجرای شعرخوانی بر آرامگاه حافظ در «جشن هنر شیراز» پرداخت که «باستانی پاریزی» در سفرنامه معروف خود «از پاریز تا پاریس» درباره استقبال شرکت‌کنندگان و شور و اشتیاق آن‌ها بعد از شنیدن اشعار «ابتهاج»می‌نویسد که تا قبل از آن هرگز باور نمی‌کرده است که مردم از شنیدن یک شعر نو تا این‌ حد به هیجان بیایند.

از رادیو گل ها تا کارخانه سیمان

«ابتهاج» از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۶ مسئول برنامه «گل‌ها» در رادیوی ایران و پایه‌گذار برنامه موسیقایی «گلچین هفته» بود. تعدادی از غزل‌ها، تصنیف‌ها و اشعار نیمایی او توسط خوانندگان مشهوری چون  «شجریان» و «شهرام ناظری» اجرا شده است. تصنیف خاطره انگیز «تو ای پری کجایی» و «ایران ای سرای امید» از سروده های این شاعر است.

او پس از استعفا از  رادیو، مدتی به عنوان مدیر کل شرکت دولتی سیمان تهران به‌کار اشتغال داشت.

منزل شخصی «سایه» که خود آن را ساخت،در سال ۱۳۸۷ با نام  «خانه ارغوان» به ثبت سازمان میراث فرهنگی رسیده‌است. دلیل این نام‌گذاری وجود درخت ارغوان معروفی در حیاط این خانه است که سایه شعر معروف ارغوان خود را برای آن درخت گفته‌است.

از مهم‌ترین آثار هوشنگ ابتهاج تصحیح او از غزل‌های «حافظ» است که با عنوان «حافظ به سعی سایه» نخستین بار در سال ۱۳۷۲ به چاپ رسید.

بیشتر بخوانید: عصری با ابتهاج

سایه شدن ابتهاج

«هوشنگ ابتهاج» در استدلال نام شاعری‌اش یعنی «سایه» می‌گوید:

«حروف و کلمات برای من رنگ دارند: ر خاکستری، گ نارنجی و ج سیاه است. ی کلمات برایم سرد و گرم‌اند: سایه کلمه‌ای سرد است، گلابی کلمه‌ای گرم. به‌گمان من در کلمه سایه یک مقدار آرامش و خجالتی‌بودن و فروتنی و بی‌آزار بودن هست؛ این‌ها برای من جالب بود و با طبیعت من می‌ساخت.

خود کلمه سایه از نظر حروف الفبا حروف نرم بدون‌ادعایی است. در آن نوعی افسوس است و ذات معنای این کلمه، نوعی افتادگی دارد در مقابلِ خشونت و حتی می‌شود گفت وقاحت.»

خبرکانادا، مرجع اخبار روز سراسر کانادا