دهمین روز بهمن مصادف با جشن باستانی سده است

جشن «سَده» یکی از جشن‌های ایرانی است که در آغاز شامگاه دهم بهمن‌ماه یعنی آبان روز از بهمن ماه برگزار می‌شود. در یادکردهای تاریخی این جشن همیشه به شیوه گروهی و با گردهمایی همه مردمان شهر و کوی و روستا در یک‌جا و با برپایی یک آتش بزرگ برگزار می‌شده‌است؛ مردمان در گردآوردن هیزم با یکدیگر همکاری می‌کنند و بدین سان جشن «سده»، جشن همکاری و همبستگی مردمان است.

بعضی دانشمندان نام «سده» را گرفته شده از صد می‌دانند. «ابوریحان بیرونی» می‌نویسد: «سده گویند یعنی صد و آن یادگار اردشیر بابکان است و در علت و سبب این جشن گفته‌اند که هرگاه روزها و شب‌ها را جداگانه بشمارند، میان آن و آخر سال عدد صد بدست می‌آید و برخی گویند علت این است که در این روز زادگان کیومرث – پدر نخستین – درست صدتن شدند و یکی از خود را بر همه پادشاه گردانیدند و برخی برآنند که در این روز فرزندان مشی و مشیانه به صد رسیدند و نیز آمده شمار فرزندان آدم ابوالبشر در این روز به صد رسید.»

نظر دیگر اینکه سده، صدمین روز زمستان است. از ابتدای زمستان (اول آبان ماه) تا ۱۰ بهمن که جشن سده‌ است صد روز، و از ۱۰ بهمن تا نوروز و اول بهار ۵۰ روز و ۵۰ شب بوده‌است و به علت اینکه از این روز به بعد انسان به آتش دست پیدا کرده‌است شب هم مانند روز روشن و گرم و زنده‌است شب‌ها هم شمرده می‌شوند.

در ستایش گرمای آتش

یکی دیگر از دلایل گرامی‌داشت این شب این است که ایرانیان دو ماه میانی زمستان را، همان دی و بهمن را، بسیار سخت و هنگام نیرومند گشتن اهریمن می‌دانستند و برای پایان یافتن این دوماه نیایش‌های ویژه‌ای برگزار می‌کردند. از شب چله که چله بزرگ نیز نامیده می‌شد و در آن مهر برای مبارزه با اهریمن دوباره زاده شده بود تا شب دهم بهمن ماه که جشن سده و چله کوچک نامیده می‌شد برابر ۴۰ روز است. به سبب اینکه آتش (مظهر گرما و نور و زندگی) در روز سده کشف شده بود و وسیله دیگری برای مبارزه با اهریمن و بنا بر آیین باعث روشنایی شب مانند روز شد از شب چله کوچک تا اول اسفند ۲۰ روز و ۲۰ شب (جمعاً چهل شب و روز) است.

بیشتر بخوانید: جشنواره نور لاوال امسال متفاوت خواهد بود

«مهرداد بهار» در کتاب «پژوهشی در فرهنگ ایران» و «رضا مرادی غیاث‌آبادی» در کتاب «نوروزنامه» بر این باورند که «سَدَه» در زبان اوستایی به معنای برآمدن و طلوع کردن است و ارتباطی با عدد ۱۰۰ ندارد.

از اسطوره‌های جشن «سده» تنها یکی به پیدایش آتش اشاره دارد. «فردوسی»  می‌گوید: « هوشنگ پادشاه پیشدادی که شیوه کشت‌وکار، کندن کاریز و نحوه کاشتن درخت را به او نسبت می‌دهند، روزی در دامنه کوه ماری دید و سنگ برگرفت و به سوی مار انداخت و مار فرار کرد؛ اما از برخورد سنگ‌ها جرقه‌ای زد و آتش پدیدار شد.»

سده سوزی در ایران

در ایران باستان و در میان زرتشتیان ایران، این جشن نزدیک غروب آفتاب با آتش‌افروزی آغاز می‌شود و امروز هم با همان سنت کوه‌هایی از بوته و خارو هیزم در بیرون شهر فراهم شده، در حالی که موبدان لاله به دست اوستا زمزمه می‌کنند، بوته‌ها را روشن کرده و مردمی که در آن جا جمع شده‌اند نماز آتش نیایش می‌خوانند.

امروزه در کرمان و بیشتر شهرهای آن استان جشن «سده» یا «سده سوزی» با شکوه تمام برگزار می شود. در میان چادر نشینان بافت سیرجان «سده سوزی» چوپانی برگزار می شود.

خبرکانادا، مرجع اخبار روز سراسر کانادا