۲۸ اردیبهشت روز حکیم عمر خیام

«غیاث‌الدین ابوالفتح عمر بن خیام نیشابوری» در قرن پنجم هجری در شهر نیشابور چشم به جهان گشود. وی پس از طی تحصیلات در حوزه های مختلف در رشته ریاضیات و نجوم تبحر خاصی یافت و در این حوزه شیوه های خاصی را در حل مسایل مختلف ابداع کرد .

«حکیم عمر خیام» به دلیل تبحر و دانش عظیمی که در این دو علم به دست آورده بود ، «ملکشاه سلجوقی» او را به سوی دربار فراخواند و وی را در صدر نشاند.

«خیام»  نزد «ملکشاه» دست به انجام کارهای علمی بسیاری زد که از میان آنها می‌توان به نگارش «تقویم جلالی» اشاره کرد. وی بنا به در خواست «ملکشاه»، «رصدخانه ملکشاهی» را ساخت و در صدد اصلاح تقویم موجود بر آمد .

«تقویم جلالی» او که امروزه در میان ایرانیان رواج دارد از چنان اعتباری بر خوردار است که تا کنون کمتر به آن ایراد وارد شده است.

«حکیم عمر خیام» تنها به این امر مبادرت نورزید و از خود آثار ارزشمندی در حوزه های مختلف علمی به جای نهاده است که از میان آنها می توان به «رساله فی شرح ما اشکال من مصادرات اقلیدس» ، «رساله فی ابراهین علی المسائل الجبر و المقابله» ، «میزان الحکم رساله الکون و التکلیف» ، «الجواب عم ثلاث مسائل اضیاء العقلی» ، «رساله فی الوجود» ، «رساله فی کلیه الوجود»  و کتاب «الزیج المکشاهی» اشاره کرد.

جایگاه خیام در ادبیات

از آثار معروف فارسی منسوب به «عمر خيام»، «رساله نوروز نامه» است که با نثری ساده و شيوا، پيدايی نوروز و آداب برگزاری آن را در دربار ساسانيان بازگو نموده است. او در اين رساله با شيفتگی تمام درباره آيين جهانداری شاهنشاهان کهن ايرانی و پيشه ها و دانش هايی که مورد توجه آنان بوده سخن رانده و تنی چند از شاهان داستانی و تاريخی ايران را شناسانده است.

گرچه جایگاه علمی «خیام» برتر از جایگاه ادبی او است و لقبش «حجةالحق» بوده‌است؛ ولی آوازه وی بیشتر به واسطه نگارش رباعیاتش است که شهرت جهانی دارد. افزون بر آن‌که «رباعیات خیام» را به اغلب زبان‌ها ترجمه نموده‌اند.

بیشتر بخوانید: جایزه نجوم در دستان یک جوان ایرانی

جلوه جهانی حکیم عمر خیام

«ادوارد فیتزجرالد» رباعیات او را به زبان انگلیسی ترجمه کرده‌است که مایه شهرت بیشتر وی در مغرب‌زمین شده است. تأثیرات «خیام» بر ادبیات غرب از «مارک توین» تا «تی.اس.الیوت» او را به نماد فلسفه شرق و شاعر محبوب روشنفکران  جهان تبدیل کرده است.

شعر «خيام»، در قالب رباعی، شعری کوتاه، ساده و بدون هنرنمايی های فضل فروشانه و در عين حال حاوی معانی عميق فلسفی و حاصل انديشه آگاهانه متفکری بزرگ در مقابل اسرار عظيم آفرينش است.

«صادق هدایت» نیز نخستین کسی در ایران دانسته شده‌است که برای تشخیص رباعیات اصیل «خیام» دست به کاری پژوهشی زده‌است.

دستاورد‌های خیام در زمینه نجوم

با توجه به یکی از رباعیات «خیام» درباره چرخش جهان و سیارات و حیران و سرگردان بودن آدمی در این میان، بسیاری از محققان ادبی و علمی معتقدند که «خیام» سالها قبل از دانشمندان مشهوری همچون «گالیله»  و «کوپرنیک» می‌دانسته که سیارات درحال گردش به دور خورشید می‌باشند. در این شعر این‌چنین آمده‌است که:

«این چرخ فلک که ما در او حیرانیم

فانوس خیال از او مثالی دانیم

خورشید چراغ‌دان و عالم فانوس

ما چون صوریم کاندر او حیرانیم»

در سال ۱۹۸۰ میلادی  سیارکی به نام «خیام» نامگذاری شد همچنین یکی از حفره های ماه نیز به پاس دستاورد های این حکیم ایرانی، به نام «خیام» به ثبت رسیده است.

خبرکانادا، مرجع اخبار روز سراسر کانادا